Terapia bańkami

Terapia bańkami to metoda, która większości z nas kojarzy się z naszymi babciami. Leczone za ich pomocą były głównie choroby układu oddechowego. Niewiele ludzi wie jednak, iż leczenie za pomocą baniek to metoda bardzo stara oraz znajdująca zastosowanie w wielu dolegliwościach bólowych i wewnętrznych.

Stawianie baniek, jako łatwe w wykonaniu oraz nieinwazyjne, często wykorzystywane jest w domowym zaciszu, jako remedium na choroby. Ich działanie kojarzone jest z charakterystycznymi wybroczynami pojawiającymi się po zabiegu. Czy to jednak tylko od ich wystąpienia możemy uzależnić skuteczność stawiania baniek?

Historia stawiania baniek

Już w prehistorii ludzkość rozpoczęła próby leczenia rozmaitych dolegliwości. Początkowo były to proste techniki, które wynikały z zachowań instynktownych: rozcieranie skóry, dmuchanie na rejony objęte stanem zapalnym, a także ssanie ustami – ostatni z wymienionych sposobów był prekursorem terapii bańkami, zanim jeszcze użyto w tym celu pierwszego narzędzia. Tę prostą, instynktowną czynność można zaliczyć do form leczenia wpisujących się w metodykę terapii bańkami, gdyż polega ona na zaaplikowaniu próżni na powierzchni skóry celem uzyskania leczniczego efektu.

Bańki wykorzystywano w wielu kulturach oraz cywilizacjach. Istnieją wzmianki o stawianiu baniek (czy raczej drewnianych tykw) wśród ludów starożytnego Egiptu czy też Mezopotamii. Stopniowo przez lata metodyka terapii była rozwijana. W największym stopniu rozwinęły ją: kultura arabska (gdzie, nawiasem mówiąc, bańka wspominana jest nawet w źródłach religijnych), indyjska, oraz chińska. To właśnie Tradycyjna Medycyna Chińska w największym stopniu przyczyniła się do popularyzacji baniek jako leczniczego medium.

Ciekawostką jest, iż pierwszą wzmiankę o bańkach na terenach polskich zawiera Zielnik, czyli Herbarz napisany przez Stefana Falmierza w 1534r.

Jak działa terapia bańkami?

Podciśnienie wytwarzane podczas aplikacji bańki na skórę, powoduje jej uniesienie oraz zassanie do wnętrza bańki, co jest możliwe dzięki lepko-sprężystym właściwościom skóry. Wraz ze wzrostem podciśnienia, spada ciśnienie dookoła małych naczyń krwionośnych. Powoduje to zwiększoną filtrację włośniczkową, lokalne gromadzenie się przefiltrowanej limfy oraz płynów śródmiąższowych i ich retencję w obszarze oddziaływania bańki lekarskiej. Dzięki tym mechanizmom zmniejsza się stężenie mediatorów stanu zapalnego oraz substancji nocyceptywnych, a także dochodzi do zerwania sklejeń pomiędzy tkankami. Natychmiast po oderwaniu bańki od skóry dochodzi do mocnego reaktywnego przekrwienia. Prowadzi to do poprawy mikrokrążenia, zwiększenia przepuszczalności kapilar, przyspieszenia drenażu nadmiaru płynów, przyspieszenie przepływu limfy. W wyniku wynaczynienia krwi dochodzi także do reakcji układu odpornościowego.

Występują również odruchy skórno-trzewne, do których dochodzi poprzez pobudzenie czynności w określonym dermatomie. W efekcie możliwe jest pośrednie oddziaływanie na narządy znajdujące się w danej strefie unerwienia.

Istotnym faktem oddziaływania bańki jest również mechaniczny efekt zwiększenia ruchomości powięzi powierzchownej. Ze względu na swoją szczególną rolę w procesie termoregulacji, percepcji otoczenia, motoryki układu limfatycznego oraz szczególne połączenia z układem współczulnym, terapia objętych za pomocą zmian obszarów powięzi powierzchownej przyczynić się może do skuteczniejszego leczenia zaburzeń z nią związanych.
Wszystkie te reakcje prowadzą do zmniejszenia bólu, przyspieszenie gojenia tkanek, resorpcji obrzęków. Dzięki stymulowaniu układu immunologicznego za pośrednictwem autohemoterapii zwiększa się także odporność organizmu.

Metody terapii bańkami

Wyróżnić możemy dwa główne typy terapii:

metodę „suchą” – bez wynaczynienia krwi
metodę „mokrą” (bańkę krwawą) – dochodzi do wynaczynienia krwi

Terapia „sucha” polega na przyłożeniu bańki do powierzchni skóry, a następnie wytworzeniu podciśnienia celem zassania fałdu skórnego do wnętrza bańki. Podciśnienie może być wytworzone za pomocą ognia, lub też poprzez użycie bańki bezogniowej. Użycie bodźca termicznego dodatkowo stymuluje receptory skórne oraz prowadzi do rozszerzenia naczyń krwionośnych. Istnieją też podstawy by twierdzić, iż bańka ogniowa może wywoływać efekt termiczny nie tylko lokalnie, ale również w odległych regionach organizmu.
Bańkę można wykorzystać do masażu, przesuwając ją po skórze oraz punktowo – wybierając miejsce oraz zostawiając ją w nim przez określoną ilość czasu.

Metoda „mokra” (bańka krwawa) polega na wykorzystaniu, oprócz podciśnienia, małych nacięć w strefie zabiegowej. W pierwszej kolejności w okolicy zabiegowej przez kilka minut stawia się bańki, tak jak w metodzie suchej. Po tym etapie następuje ściągnięcie bańki oraz nakłucie lub nacięcie skóry za pomocą skalpela. Następnie
ponownie w tym samym miejscu stawia się bańkę, co powoduje przyspieszony upływ krwi z małych nacięć na skórze. Bańkę zostawia się ponownie na kilka minut w okolicy zabiegowej. Po zakończeniu zabiegu odrywa się bańkę, w której zebrana jest wynaczyniona krew, a także dezynfekuje się skórę pacjenta. Cięcia poczynione na skórze są małe i nie powodują powstawania blizn.

Zastosowanie terapii bańkami

Stawianie baniek oraz masaż z ich pomocą są wykorzystywane z dobrymi rezultatami m.in. w następujących sytuacjach:

wspomaganie leczenia infekcji
dysfunkcje narządów wewnętrznych
bóle mięśniowo-powięziowe
terapia blizn
terapia antycellulitowa w kosmetologii
poprawa trofiki skóry

Dominik Tabor

Magister fizjoterapii, założyciel praktyki Fizjoterapia Tabor oraz witryny Fizjoterapeutaradzi.pl. Absolwent Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz AWF Kraków. Student medycyny osteopatycznej w Still Academy of Osteopathy. Uczestnik wielu szkoleń w kraju i za granicą. Specjalizuje się głównie w medycynie manualnej. Podstawą jego podejścia do pacjenta jest globalne spojrzenie na ciało oraz wnikliwe badanie, pozwalające dokładnie ocenić przyczynę zaburzenia. Doświadczony sportowiec, nieprzerwanie od 2008 roku - zdobywca kilku medali Mistrzostw Polski w lekkiej atletyce i biegach przełajowych. Prywatnie miłośnik gry na gitarze oraz sportu.